Ο έρωτας στην Πρέβεζα τα παλιά χρόνια
Όπως είναι γνωστό ο έρωτας ως κοινωνικό φαινόμενο, ακολουθεί κατά πόδας τα ήθη και έθιμα της κάθε εποχής. Στο μεσοπόλεμο (1912-1940) τα πράγματα είναι αγνά. Παρατίθεται αυτούσια η περιγραφή του αείμνηστου Κώστα Προβατά, λαϊκού ζωγράφου (1906-2001): «Με την απελευθέρωση της Πρέβεζας εγώ ήμαν 6 χρονών. Όταν ήμαν 15-17 χρονών το 1921-1923 πηγαίναμαν με τ’ άλλα παιδιά στα χωράφια, στον ελαιώνα το απογεματάκι με κανένα μαντολίνο και κανένα μεζέ και τραγουδάγαμαν. Μη περιμένς και… πολλά πράματα. Κάπ κάπ έρχονταν και καμμιά βοσκοπούλα ή κοπέλα απ τα χωράφια, κι μας έκανε παρέα. Αυτό ήταν όλο».
Και για την κατάσταση στα επόμενα χρόνια, συμπληρώνει εύστοχα ένας Συρρακιώτης: «Αμ δεν ήταν τα πράματα τότε παιδί μου όπως τώρα… όλα … όξω. Την εποχή εκείνη αν δεν παντρευόσουν δεν είχε …μαρκάλο», εννοών ότι για να κάνεις σέξ τότε έπρεπε να παντρευτείς!!!.
Μεταπολεμικά, οι ξενόφερτες μειονότητες όπως οι Συρρακιώτες, Σαρακατσάνοι, Λευκαδίτες και αργότερα Μικρασιάτες έχουν δικούς τους κώδικες επικοινωνίας και επιλογής νύφης ή γαμπρού. Βεβαίως κυριαρχεί το προξενειό και η προίκα, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου τα νέα παιδιά έχουν κάποια ελευθερία να κάνουν την επιλογή τους. Ο κυριότερος χώρος συνεύρεσης και επιλογής συντρόφου προς γάμο, είναι στις μειονότητες αυτές, τα πανηγύρια, τα οποία έχουν και κοινωνικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα.
Ένα άλλο παράξενο φαινόμενο της προπολεμικής αλλά κυρίως της μεταπολεμικής εποχής είναι τα χρυσά δόντια των γυναικών. Εθεωρείτο ιδιαίτερο «αξεσουάρ» ένα ή περισσότερα χρυσά δόντια στο στόμα μιάς υποψήφιας νύφης. Νέες γυναίκες εκ της περιοχής Φαναρίου κατέβαιναν σε οδοντίατρο στην Πρέβεζα, όπου «ξήλωναν» ή «έντυναν» ακόμα και υγιή δόντια με χρυσά, ώστε να αποτελέσουν δέλεαρ προς προσέλκυσιν γαμβρού. Σήμερα μας φαίνεται αστείο και τρελλό, αλλά γιά σκεφθείτε μιά παρομοίωση με τα σημερικά τατουάζ (Τatoos) και τα Piercing που κάνουν θραύση!!!
“Αντίθετα με τη χαμηλή οικονομική τάξη, η υψηλή κοινωνία είχε δικούς της τρόπους ψυχαγωγίας, αλλά και δικά της ενδυματολογικά πρότυπα. Οι άνδρες φορούν κουστούμι, πουκάμισο χωρίς γιακά, γραβάτα και γκέτες με παπούτσι τύπου «ντάκο ρακογιάλι». Οι γυναίκες της υψηλής κοινωνίας φορούν ευρωπαϊκές τουαλέτες ακόμα και στο στυλ της βασίλισσας Ελισάβετ. Η ψυχαγωγία έχει δικά της πρότυπα και χώρους. Οργανώνουν χορούς, πηγαίνουν κινηματογράφο στό «Πάνθεον», έχουν δική τους ορχήστρα, και δικούς τους χώρους ψυχαγωγίας, όπως το Καφενείο του Φραγκισκάτου στην παραλία Πρέβεζας, το Καφενείο του Καραβέλα, όπου δεν μπορούσε να μπεί όποιος όποιος. Το καφενείο αυτό είχε Αθηναϊκό στυλ και συγκεντρώνονταν εκεί οι ευπορούντες της Πρέβεζας, κτηματίες, έμποροι, αξιωματικοί, ανώτεροι υπάλληλοι, κλπ. Όμως σταδιακά, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η ανώτερη αστική τάξη της Πρέβεζας μεταναστεύει μαζικά στην Αθήνα και σε λίγα χρόνια είναι πλέον είδος εν ανεπαρκεία”. (Βαγγέλης Αυδίκος, 1990)
Για την μεταπολεμική αυτή περίοδο γράφει ο δικηγόρος Μιχαήλ Ζούβελος που ήταν μαθητής Γυμνασίου το 1945 στην Πρέβεζα: «Δεν τολμούσαμε να βγούμε στην παραλία και νάσου το περίπολο καθηγητών. Μαθητές στρατιώτες. Στις 10 σιωπητήριο, απαγορεύονταν τα πάρτι, κινηματογράφος ίσον αποβολή, κι έτσι κρυβόμουν σε ένα στενό εξώστη δίπλα στην καμπίνα προβολής….Μερικά περίπολα καθηγητών είχαν και δόλο. Κρυβόταν στις γωνίες και σε τσάκωναν σαν γυπαετοί!!! Κάναμε και ημιτελή πάρτι με τα κορίτσια, γιατί στις 11 επέστρεφαν οι γονείς και μας πέταγαν έξω με τις κλωτσιές. Ο πατέρας μου με κλείδωνε γιατί πήρε χαμπάρι ότι τσιλιμπούρδιζα με μια μικρή αλλά γώ κατέβαινα με σεντόνια από το παράθυρο. Ααααχ αυτοί οι πρώτοι έρωτες!!!. Ενας συμμαθητής μου τίναξε τα μυαλά του στον αέρα 16 ετών για ένα παιδικό έρωτα. Στην παραλία το καλοκαίρι αλλάζαμε και καμμιά ματιά ή κουβέντα με τα κορίτσια! Ηταν αδιανόητη η υβριστική συμπεριφορά και η χυδαία φρασεολογία όπως σήμερα. Η λέξη μαλάκας ήταν άγνωστη! Ισως είμαστε καθυστερημένοι, αλλά ευτυχισμένοι». (Πρεβεζάνικα Χρονικά)
Ο έρωτας στην Πρέβεζα τα παλιά χρόνια
Βέβαια, η κατάσταση δεν άλλαξε δραστικά ακόμα και επί δικτατορίας. Η δικτατορία άν και συντηρητικό καθεστώς ήταν μάλλον ανεκτική στην σεξουαλική ελευθεριότητα λόγω της Αμερικανοφιλίας και του διεθνούς κινήματος των Hippies. Επί δικτατορίας καθιερώθηκε η μίνι φούστα (λόγω έλλειψης Αιγυπτιακού βάμβακος, απόφαση Νάσερ, εκ του Πολέμου των 6 ημερών), και επί δικτατορίας άρχισαν να βγαίνουν από το σπίτι ασυνόδευτες πλέον οι γυναίκες. Αυτά στήν Αθήνα και τις μεγάλες πόλεις.
Μή φαντασθείτε βέβαια τα ίδια και στήν Πρέβεζα. Όπως περιγράφει η Πρεβεζάνα των Αθηνών Μαρία Ζ. «Ήμουν φοιτήτρια τότε, ήρθα για διακοπές το καλοκαίρι στην Πρέβεζα, και λέω να πιώ ένα καφέ στην παραλία με τον Δημήτρη Τσ., επίσης φοιτητή τότε. Ε, αυτό ήταν. Την άλλη μέρα μας είχαν …ήδη αρραβωνιασμένους. Τους σιχάθηκα όλους, έριξα μαύρη πέτρα πίσω και έφυγα για πάντα». (Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα).
Η μεταπολίτευση έριξε μια τεράστια καρπαζιά τον ερωτικό συντηρητισμό της Πρέβεζας χάρις στο σεξουαλικό σκάνδαλο του 1979 του τότε Μητροπολίτη Στυλιανού Κορνάρου, ο οποίος κατ εκτίμηση των διασταυρωμένων πληροφοριών «φυστίκωνε» τουλάχιστον 50 γυναίκες της περιοχής ετησίως με διάφορα ανταλλάγματα (δωράκια, διορισμοί, χαρτιά για Γερμανία, χρήμα από το παγκάρι, πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, κλπ). Οι εσωστρεφείς Πρεβεζάνοι της εποχής άρχισαν να …ψάχνονται αν στη λίστα περιέχεται η σύζυγός τους ή η κόρη τους! Βέβαια λίστα υπάρχει (διαθέτω μία) αλλά δεν είναι ακόμα δημοσιεύσιμη, παρότι πέρασαν 40 χρόνια και είθισται ακόμα και η CIA να αποχαρακτηρίζει έγγραφα, μετά από 30 χρόνια!!! Το σκάνδαλο αυτό, συνεπικουρούμενο από την αριστερή υπερπολιτικοποίηση της μεταπολίτευσης γύρισε πίσω τα έθιμα. Το μίνι αντικαταστάθηκε με τζάκετ και το ντεκολτέ με ταγάρι!
Το 1990 σε έρευνα του Χαράλαμπου Γκούβα, στήν καφετέρια Blue Bay απέναντι στά τότε Ferry Boat πού ήταν το …Prevere της εποχής, η αναλογία ανδρών – γυναικών ήταν 90%-10%. Ακόμα και οι λίγες παρούσες, ήταν συνοδευόμενες! Επρεπε να έρθει η εποχή 1994-1997 γιά εξισορροπηθεί το ποσοστό στό 50%-50% με τις καφετέριες «Αργώ», «Ναυτίλος» και «Prevere».
Βεβαίως, σαν μικρή πόλη, η Πρέβεζα ουδέποτε μπόρεσε να αποβάλλει το χωριάτικο ερωτικό κουτσομπολιό. Οι φράσεις του τύπου “έχει κάψει χιλιόμετρα ο κινητήρας αυτηνής, ούουου”, ή “ποιά αυτή? έχει κατεβάσει κινητήρα τρείς φορές!!!”, ή “καλά, η Φρόσω? Ολοκλήρωσε τη συλλογή της και τώρα το παίζει μεγαλοκυρία με το κορόϊδο που την πήρε” δεν έλλειψαν ποτέ ακόμα και στόν 21ο αιώνα.
Ο έρωτας στην Πρέβεζα τα παλιά χρόνια
Βεβαίως τα τελευταία χρόνια μάλλον “έχει χαθεί η μπάλα” όπως δήλωσε γυναικολόγος της πόλης μας. “Τα κονδυλώματα θερίζουν, τα τρελλά τατουάζ με piercing στα απόκρυφα μέρη είναι καθεστώς και οι εκτρώσεις πάνε σύννεφο”, ενώ υφίσταται και κατάστημα πωλήσεως ερωτικών βοηθημάτων!
Ενα νέο φρούτο της τελευταίας εικοσαετίας είναι η εισαγωγή ή η εκτός έδρας χρήση αφροδισιακών υπηρεσιών εξ “επαναστατριών” δίμετρων καλονών του τέως Σοβιετικού παραδείσου (Τζίμης Πανούσης, 2000). Για παράδειγμα, γνωστός «κουασιμόδος τσομπάνος» δημόσιος υπάλληλος της Πρέβεζας, άγαμος, κυκλοφορούσε την εποχή 1995-2010 με Mercedes Turbo και καυχιόταν ότι «κάθε μήνα εισάγει και ένα Τόπ Μόντελ εξ Ανατολικού μπλόκ και περνάει καλά»! Ηταν τόσο μαλάκας που το διαλαλούσε κιόλας!!! Φυσικά με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης έφυγε και η Mercedes, έφυγαν και οι δίμετρες και πλέον ο δημόσιος υπάλληλος «κουασιμόδος» «περπατάει αργά στην παραλία και λέει υπάρχω; Και ύστερα δεν υπάρχει….φτάνει το πλοίο υψωμένη σημαία, ίσως έρχεται ο κύριος νομάρχης»…
Επίσης Πρεβεζάνοι συμπολίτες μας, επίσης με επίσης εμφάνιση …κουασιμόδου, που σε άλλες εποχές θα έμεναν στο ράφι, ή θα ενυμφεύοντο το πολύ την …Σαπφώ Νοταρά ή την …Γεωργία Βασιλειάδου, κατάφεραν να νυμφευθούν κορίτσια σαν τα κρύα τα νερά εξ Αλβανίας, ή Ρωσίας, ή Ουκρανίας. Φυσικά το φρούτο διείσδυσε και στην Τρίτη ηλικία. Γηραιός κύριος εκ Καναλακίου εισήλθε στο ιατρείο του γράφοντος με δίμετρη χυμώδη και πεταχτή Ουκρανή σαραντάρα δηλώνων περιχαρής: «Α γιατρέ μου, χήρος είμαι, τα παιδιά είναι στη Γερμανία, χρειάζομαι μια γυναίκα να με προσέχει. Η Ολγα είναι μια χαρά. Θα της αφήσω το σπίτι, το αυτοκίνητο, τα κτήματα και τη σύνταξη. Πόσο θα ζήσω?». Το φαινόμενο περιγράφει άριστα ο λαϊκός αοιδός Σπύρος Ζαγοραίος με το ρεμπέτικο τραγούδι του “Πέσανε τα τείχη”:
“Πέσανε τα τείχη ευτυχώς, να χαρεί γιά λίγο και ο φτωχός
Φέρτε στόν παππού αλλοδαπή, να ζηλέψουν όλοι στό ΚΑΠΗ
Και στά ογδόντα, να δείς προσόντα, το Βιάγκρα το θαυματουργό,
η Σβετλάνα και η Τάνια, Βρήηηηκαν χορηγό.
Δίμετρη ξανθειά και αλεπού, πάνε οι συντάξεις του παππού
Βάλανε υπαλλήλους οι βοσκοί, με την Τάνια φύγανε γιά σκί.
Και στά ογδόντα να δείς προσόντα, το Βιάγκρα το θαυματουργό
η Σβετλάνα με την Τάνια βρήηηηκαν Χορηγό”
«Ο έρωτας στην Πρέβεζα τα παλιά χρόνια» του Δρ. Χαράλαμπου Γκούβα
Βιβλιογραφία:
* Βαγγέλης Αυδίκος: «Πρέβεζα 1945-1990», έκδοση 1991, σελίδα 194-197.
* Ιωάννης Γκαρτζονίκας: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», 1998.
* Μαρία Ζ: «Συνέντευξη 1999».
* Κώστας Προβατάς: «Συνέντευξη στον Χ.Γκούβα, 1992».
* Μιχάλης Ζούβελος: «Τα καλοκαίρια στην Πρέβεζα», Πρεβεζάνικα Χρονικά, σ. 257-259
* Χαράλαμπος Γκούβας: “Η Ιστορία του Νομού Πρέβεζας”, Β έκδοση
